Di polîtîka navnetewî da serhedên xweparistina netew û mirovan

Cankurd

Yek ji astengên tev bilind ên li ber zagonnasên zagona navnetewî ne, mijara “Prävention” e, ku Wîlayetên Yekbûyî yên Amerîka (USA) bi şêweyekî nû rave dike û li gor wê ravekirinê ramyariya “ Target killing – Kuştina armanckirî ” li derveyî welatê xwe bi kar tîne, û ji xwe re wê şêweya livbaziyên kuştinê, bi avêtina rakêtan ji hîlokopteran ve, an kuştina “Neyarên têrorîst” li welatên dûr, wek mafekî zagonî dibîne, bê ku guh bide bangewaziyên ji bo mafên mirov tên kirin an jî guh bide wan bingehên zagonî yên, ku cîhan îro li ser radiweste û kar dike.

Prävention ewe, ku dewletek an hêzek li dewleteke an hêzeke dî bide, gava ew di wê gumanê- an jî wê baweriyê – da be, ku ew hêz dê hêrişekê bike . Bi Kurmanciyeke asantir: Berî ew li min bide, ezê li wî bidim..an jî: berî ew bi hêz dibe, ez wî ji lîskê derxînim.

Ev şêweyê nû ji xêzkişandinê di bin têkiliyên navnetewî re, ji aliyê Amerîka û Israîl ve wek ramyariyeke xweparistinê ji lêdanên biyanî yên têrorkirinê tên diyarkirin û bi cîhanê jî tên pejirandin. Lê belê ev terzê ramyariya, ku van herdu dewlet li xwe maf dikin, ji aliyê gelek zagonparizan û hinek dewletan ve,û li Europa jî, wek livbaziyên ne mijareyî tên nirxandin.

Van rexneyên tund, ên ku li Amerîka û Israîl tên kirin, wek pêlên berê yên “Antî-Amerîkanîsmus” û “Antî- Sêmîtîsmus” ji aliyê gelek roşenbîrên amerîkî û cihoyî ve tên dîtin, tevî ku Europa bi Amerîka re di hindir gelek peymanên navnetewî da ji zû ve wek “Mala dostan” hatiye jimartin, û Europa piştvanekî ramyarî û diravî yê mezin e bo Israîlê.

Di nav vê tevlihevbûnê da, bi karanîna hinek bêjeyan sireke mezin dilîze, gotinên wek “mafên mirov”, “Zagonên navnetewî” û “Cengên dij bi mirovatiyê” ciyekî nizim distînin, lê li hember wan bêjeyên wek: “Berjewenî û lişta netewî”, “Tunekirina têrorê” û “Di xew da girtina kewan” bêtir belav in, û li ser “Human Bomb – Bombeya mirovî”, ku pêwîste ew ji hev bite şelandin û bê hikarî hîştin, hîn berî niyetek ne baş li ba wî pêda dibe.

Amerîka ji bo vê yekê zagoneke, ku di sala 1837ê da bi navê “Rewsha Caroline” heye, ji xwe ra dike bingeh. Ew zagon, bi şalyarê Amerîka yê derve jî “Webster” hatiye navkirin. Û wek “Webster form” belav e. Lê di wê formê da hatiye, ku mafê kuştina kesekî bi dest dewletê da heye, gava dijwarî wilo mezin be, ku çareyeke dî li ber nemaye û di demeke wilo teng da, ku eger ew mirov neyê kuştin, dê ji bo civatê bibe egera bobelateke mezin, û rewşeke dijwar bo tevan wê pêda bibe. Peymana mafênmirov a europî jî ev bi şêweyeke pir zirav û teng xistiye bendê (2-A). Lê tişt, ku niha sermîriya George W. Bush û sermîriya Sharon li Israîlê dikin, hîç nakevin bin wê formê û wê armancê, ku “Webster form” armanc kiriye.

Li gor “Doktirîna Bush” , ji hêzên hêminiya amerîkî tê xwastin, ku bê westan her kesekê guman li ser heye ewê karekî têrorkirinê an jî alîkariya têrorîstan bike, di cî de bite girtin, binçavkirin, ji girtiyên din û ji mafparizên wî cihêkirin, û eger guman li ser wî mezin bû, hîn di berçavkirina wî da bite kuştin. Eve jî li ser bingeha gumankirinê bi cih tê, pir pêdivî bi zagonê tune û bi egera, ku gava lêdanek vê carê li Amerîka çêbibe, wê lêdaneke bi çekên tevkujî be, û di vir da bergeh bo dudiliyê di standina biryarên pir tund û tûj da tune. Amerîka ev şêwekariya “nêçîrvaniyê” Li Afganistan û Yemenê bi kar anî û Israîl jî ji zû ve bi kar tîne.

Lê wek çawa hêrişkirina dewleteke xudan çekên atomî ser dewleteke dî ya xudan wan çekan, wilo jê re rê nayein vekirin û dîtin, wilo jî naye pejirandin, ku harmirovek bite kuştin li ser gumana, ku dibe ew di demekî pêş da bavê ser hinekên din an dibe ew kesekî bikuje. Hem di “Rêbazê – Sharîe’tê” û hem di zagonê da jî, her kesek bêsûc e, ta sûcê wî bi cih dibe. Heger ev xêz ne hat berçavkirin, dê tevlihevî di saziya zagonî ya navnetewî da jî pêda bibe, û gava dewletek hêriş ser ya dî bike û li ba wan çekên tevkujiyê hebin, dê teviya hêminiya cîhanî û jîna mirovî bikeve dijwariyê.

Mafê her netewekê ye, ku xwe ji hêrişên hovane yên hindir û yên derve biparize, lê pêwîste mafê her mirovekî jî di jînê de hebe û pêwîste jîna wî bite paristin. Eve ji dawiya cenga cîhanî ya duwê ve (1945) yek ji bingehên mafê gelan û mafê mirovan e.

Bi têkçûna vê bingehê ra, êdî kesek nema dizane, ew ta çi pileyê ketiye nav giloverka dijwariyê, ka jîna wî hatiye paristin an ne. Ji aliyekî dî ve ew “mêkanîzma kontrolkirinê” tune ye, da her dewletek li gor liştên xwe yên ramyarî, aborî an stratîcî bigave û serhedên xweparistinê derbaz bike an biçirîne. Taybetîkirina mafê dewletekê an deselatiyekê di tunekirina kesekî an saziyeke dî da, bi çi awayî dibe bila be, nabe bingeheke xweparistinê bo gelan an bo mirovan.

Bêguman niha du şêweyên bi destxistina çekan hene, ku hinek welat an sazî wek neyarên hovane bên xuyakirinê:

Yek- Çekên tevkujiyê (atomî, biolocî û kîmiyawî).

Du – Pêdakirina kesên xwekuj “human bomb”, ku wek di kiryarên têrorîstî ya sala 2001ê da li Washington û New Yorkê çêbûne.

Amerîka vê rewşê li ser xwe û li ser dostên xwe û bi taybetî Israîlê, wek dijwariya tev mezin dibîne, û gava têkiliyeke xurt di navbera welatên xudan çekên tevkujiyê û saziyên xudan mirovên xwekuj da hebin, ew pileya dijwariyê bilindtir dibe.

Raste, ku welatên wek Hindistan û Pakistan xudan çekên atomî ne, û carcaran jî hespên cengê di ber hev re dibezînin, lê tirsa Amerîka çênebûye, ku van dewlet dê rojekê hêriş ser wê bikin, û di rastîniyê da têkiliyên herdu layan bi Amerîka re gelek xurt in. Amerîka ji wan welatên wek Iraqê ditirse, ku berê çekên kîmiyawî dij bi gelê Kurd di Helbeçe û derên din da sala 1988ê bi kar aniye û di cengê da dij bi leşkerê îranî jî aniye. Di vir da divê em ji bîr nekin, ku Iraq xwe wek neyarekî bênavber ji Israîlê ra dide xuyakirinê û di cenga Kuweytê da çend rakêt avêtibûn ser Israîlê. Amerîka hêminiya Israîlê ji xwe re wek kêşeyeke stratîcîk dibîne. Guman li ser Iraqê hene, ku têkiliyên Sedam Husên bi saziya Al-Qaîde re hene an hebûne, Al-Qaîde jî wek neyarê tev dijwarê Amerîka û Israîl tê jimartin. Ji xwe George W. Bush hemî gavên xwe di bin durişma: “Cenga dij bi Têrorê” davêje.

Li ser vê yekê Amerîka bi dulayîbûna siniçiyê “Doppelmoral” tê bersûckirin, ji aliyekî ve çavên xwe li ser hinek dewletan dadimirîne, tevî ku li ba wan çekên tevkujiyê hene û wan dewlet xwe bi xwe jî wek hêzên xudan atom didin nasîn, û li aliyekî din pişthesp bûye û berê xwe bi tang û top û keştî û balafiran daye Deryayê Hurmiz bo roxana deselatiya Sedam Husên, ne bi egera ku Sedam Husên mafên mirov bincil dike, lê ji ber ku guman li ser hebûna çekên wî yên tevkujiyê çêbûye, tevî ku ta niha desteyên lêgerînê yên (UN) ev guman bi cih ne kirine. Di vir da nimûneya Korea Bakur û çekên wê yên tevkujiyê tê zimên.

Benda 43ê ji peymana Haag a 1907ê, ku zagonên cengê li ser zeviyên dagirkirî tîne lêvkirinê, maf dide her dewletekê, ku hêminiyê di welatên dagirkirî da bi cih bîne, û diyar dike, ku ev hêminî histobariya dewletê dagirker e, lê belê bendê (3) yê peymana Genfê bo mafên mirov (1949) hîç nahêle dewletek jîna kesên, ku ne di cengê da ne, têxîne dijwariyê, û ji ber vê yekê livbaziyên kuştinê yên Israîl û Amerîka dikin û bi egera “rawestandina têrorîstan” berî xwe digihînin deriyê malê, nayin pejirandin û wek hêrişên bê bingeh ji aliyê zagonnasan ve tên dîtinê. Bi ser vê yekê ve jî, ji dewletên dagirker tê xwastin, ku mafên mirov di welatên dagirkirî da biparize û wilo ji Israîl tê xwastin, ku di welatê Filistîniyan da jîna mirovan û azadiyên ramyarî biparize. Di vir da histobariyeke mezin dikeve ser milên dewletên dagirker, bi zûkî naye rakirin. Dema “Faî’lên mechûl- kuşterên nenas” li bakurê Kurdistanê her roj mirov dikuştin, dewleta Turkan xwe ne dilivand. Ev jî dij bi vê peymanê ye.

Tevî ku livbaziyên xwînî bi xwe re jîna gelek mirovên ne di cengê da tune dike an wêran dike, lê gava rê li ber dewletekê, wek “rewşeke taybet” bite vekirin bo neyarên xwe an kesên, ku li ser guman heye bibin neyar, li her derekê bikuje, wê hemî dewletên dagirker, wek Rûsiya li Çaçanistanê, Hindistan li Kaşmîrê, Turkiye li Kurdistanê û hinekên din li derin din, vê “rewşa awarte” di devê xwe da bikin beniştê cûtinê û bavêjin ser mirovan. Ev bi xwe re tevliheviyê tîne û rewşa tirs û têrorkirinê pêda dike, hîç nabe alîkarî bo tunekirina têrorê. Lew re ji bo xweparistinê serhedên zagonî hene, divê her kesek û her welatek wan serhedan derbaz neke û di nav çembera mafên mirov û mafên gelan da bigave. Dixwazê bila ew dewlet ya tev mezintir û tev bi hêztir be jî.

Di verisandina girêkên teşqelanê da, çi yên herêmî û çi yên navnetewî bin, bo teviya cîhanê giring e û bi xwe re hêminî û aştiyê tîne, bincilkirina wan girêkên kufitî rewşêd wilo nebaş li cîhanê pêda dikin û bi xwe re ceng û hevkuştinê tînin.

Alîgên serokê Sûrî çi dixwazin?

Cankurd

03.04.2007

Alîgên “alîgerên” serokê sûrî, Dr. Beshaar Alassad, îro ji du aliyan ve hatîne bo piştvaniya wî di van rojên teng da bikin, hem ji aliyê amerîkî ve û hem jî ji aliyê kurdî ve. Ji aliyê amerîkî ve xanim Nancy Pelosî, ku ji ber xeleka 8ê ya California ve (piraniya bajêrê San Francisco û hinek cihên) bo Kongirês, û di 04. 01. 2007 da ji aliyê Kongirês ve, wek zimandar hatibû hilbijartin. Ev xanima demokrat, ku her tiştekî Georg W. Bush jê heznake wê deyne ser maseya gengeşiyê, ne tenê di tenga Iraqê re li hember ramiyariya Rêpublîkaner radiweste, ew dixwaze çembera xeyidandina wan ewqas fireh bike, da ewana serokê xwe Georg W. Bush di bin zorê kin û bişînin mal. Lê em tev dizanin ku Demokrat hîn bêtir ji Rêpublîkaner neyartiyê li hember dîktaturên wek Essed li xwe diyar dikin. Ji xwe pakêta dij bi ramiyariya Essed ya ku sala 2003 di Kongirês da derketiye, ji aliyê komek mezin a Demokratan de bû, bi serkêşiya Eliot Engel ê, ku yekemîn nûnerê Kongirês bû, yê deriyê nivîsgeha xwe ji me re, weku nêneriya “Syrian Democratic Coalition – SDC” di payîza 2003 da vekiriye û bi germî silaviya me kiriye, ne tenê wilo, paş ku sekretêra wî em demek dirêj di avahiya Kongirês re, ya wek mûzeyekê ye, gerandin, em birin odeya Lobiyîstan, ku tenha ewên hikariya wan di ramiyariya amerîkî da heye, li wir dibin mêvan, hem bo me û hem bo karmendên wê odeyê, gavek gelek berbiçav û mezin ber bi hembervaniya sûrî bû. Demokrat dixwazin serokê sûrî û partiya Baas rojekê pêş da ji deselatiyê bên avêtin.

Lê bo çi xanim Nancy bi vê serlêdanê radibe, eva ku ji aliyê Georg W. Bush ve wek piştvanî bo dewletek têrorîstan diparêze û rê dide wan kesên ku ciwanên amerîkî li Iraqê dikujin, destê wê sîstemê di xûna Refîq Herîrî de ya û di ya 22 kesên bi wî re bûn, û aşkere piştvaniya HAMAS dike, ewa ku serêşiyê bo Amerîka di herêmê da pêda dike…? Bersiva vê asan e: Xanim Nancy Pelosi dixwaze Georg W. Bush ji mala sipî bavêje. Lew re em dikarin bibêjin, ku hinek eger û ûştên hindirî yên Amerîka hêlane ev xanim biçe serlêdana Şamê, tevî ku ew biharin renganreng bi ser wan egeran dike û dibêje, ew hîvîdar e ku serokê sûrî ramiyariya xwe ya çewt biguhêre, lê ew jî wek me dizane, ku Esed wê vê serlêdanê wek pişrastbûna ramiyariya xwe li ber xelkê binirxîne.

Hema bo çi hinek partî û kesaniyên Kurd dixwazin derbasbin nav “Meclîs Eşşeeb” li Sûriyê, eve bo min hîn baş zelal nebûye. Di odeyên Paltalkê da gelek kadro û serekên partiyan peyivîn, lê belê ji min re hîn tarî ye, rohnî nedaye…Çawa Kurd di va dema tengahiya ku rêjîma Essed têda, dîsa li hev nakin, û her kesek li bercewendî û lişta xwe ya partînî digere. Ewên ku wek alîgên sîstemê dihatin nasîn niha bi hişkî davên ser sîstema deselatdar û dibêjin: “Vane hêzên navneteweyî êdî li ser sînorên sûrî ji du aliyan ve (Golan “Çolan” û Lubnan) pawaniyê dikin, û Amerîka di Iraqê da bûye hevcoyê Sûriye…û ev rêjîm dîktatur û dij bi Demokratiyê ye!” û ewên ku berê her tiştekî nebaş li ser vê rêjîmê digotin, îro dixwazin ciyê xwe di “PARLAMENT” a wî ya kertonî da bigirin…Heylo, ma evana sirên xwe di şanoyê da bi hev diguhêrin?… Li min biborin, ezê di vir da bibirrim, da ez niha guhdariya serekekî dî yê van partiyan bikim, dibe ku ew piçek rohnî bavêje ser vê lîska ku diyare ez baş tênagihimê…

Bo çi bombeyek atomî ya dî li cîhanê pir e?

Cankurd

29.07.2005

Weku diyar dibe, deselatdariya îranî ya têrorê bizavên xwe ji zû ve kirine, bo bi destxistina kanînên zanistî, teknîkî û mijareyî bo avakirina çêkirxaneyên pêdakirina hêza atomî. Di karê xwe da jî bêwestan pêş ve diçe, peymanên navneteweyî bo kêmkirina hejmara bombeyên atomî napejirîne, bi virr û fort û direwan xwe ji ber kontrolkirinên navneteweyî yên atomê dide aliyekî an jî hinek karên xwe di vî warî da vedişêre. Ji xwe kanînên Iranê yên diravî xort in û dikare bernameyên wilo mezin bi asanî bide diravkirin.

Ew dibêje, ku mafê Iranê heye hêzingiyê ji atomê bistîne, ji ber ku ji 1 Kg Zêt “Petrol” tenê 12 KW/K, di katekê “saetekê” da, dertê, lê kîlogramek Uranê tîmarkirî 350.000 KW/K dide. Bo malek ji 4 seriyan her salê li welatekî wek Almaniya, ku gelek acetên kehrebeyî di malan de hene dora 4500 KW/K pêwîstin.

Raste, ku kehrebê ji atomê bi terzekî xort û gewre tê pêdakirin, lê belê sotandina şivên Uranê tavek radiyoaktîv û kuşter pêda dike, ku hemi jîndariyê tune dike an wêran dike.

Niha di hembarên dewletên xudan bombeyên atomî da li cîhanê dora 13000 seriyên teqînok ên atomî hene, ku bo sîlkirina jînê “Overkill” li ser rûyê zevînê bi giştî gelek caran bese.

Li ba Amerika (USA) : 5300

Rûsiya: 7200

Çîn: 400

Fransa: 350

Birîtaniya: 185

Hindistan: 60

Pakistan: 48

Israîl: 200

Korêya bakur: Hejmar ne diyar e.

Iran: Hejmar ne diyar e.

Li teviya cîhanê sala 1999 (436) atomxaneyên bo pêdakirina kehrebê “cereyanê” hebûn, ku 17% ji daxwaza mirovan ji hêzingiyê bi cih dihanîn. Sala 1986ê bobelatek mezin li Çîrnûbîl a Sovyêtistana berê çêbû, lew re tirsek mezin a mirovan heye, ku tiştekî wilo li her welatekî xudan çêkirxaneyên atomî ne çêbibe.

Almaniya, ku xudan gelek çêkirxaneyên atomî yên bo pêdakirina hêzingiyê ye, biryara xwe daye, ku sala 2020 van atomxane nemînin û di ciyê wan da jêderin dî yên hêzingiya kehrebê bi kar bên, wek firfirkên bayî yên mezin û bi hêz. Hinek partiyên, ku “kevinperest” tên jimartin, dixwazin von çêkirxaneyan ta sala 2039 bihêln, lê hinekan ji wan zûtir vemirînin û ji holê rakin.

Di 16.08.1945 (Kat 05.29.24) de cara yekê bû li cîhanê bombeyek atomî li çolistana New Mexico li Amerîka hat teqandin.

Kuvarka dûmanî ya radioaktiv hîngê tirsek mezin xist dilên hemî mirovên ku ew bi çavêd xwe dîtine an wêneyêd wê dîtine an jî li ser wê bombeyê xwendine û bihîstine.

Di 06.08.1945 da firokvanê amerîkî Paul Tibbets bi hilgira xwe “Enol Gay“, ku bo rakirin û avêtina bombeyên B 29 bû, ji fîrgeha Tinign li Pasîfîk ber destê sibê firiye, û di ser bajêrê japonî Hîroşîma re derbas bû. Hîngê Amerîka ketibû cengê dij bi Japonê di gelek welatên başûrê Asiya û di zireyan “behran” da.

Ji bilindiya 600 metir ve, kat 08.16 bombeya bi navê “Little Boy– Zarokê biçûk” berda xarê. Ew cara yekê bû di dûroka mirovatiyê da bombeyek wilo ji firokekê da tê avêtin. Ta niha hejmara rastîn a kuştiyan çiye ne diyar e, lê di navbera 90.000 – 200.000 mirov e, ku bi wê bombeyê hatin qirkirin û %80 ji avahiyên bajêr hatin herifandin. Ji germîna bilind a bi wê teqînê re pêda bûye, govdeyên mirov û sewalan di kêmtirî kitek demî da diteqiyan. Paş wê bombekirinê bi salan û ta niha jî paş 60 salan hîn mirov bi egera wê hêrişa hovane bi nexweşiyên radioaktiviyê dimirin.

Paş ( 3) rojan ji wê yekê, amerîkanan bombeyek dî berdan ser bajêrê japonî yê bi navê Nagazakî.

Zanayên atomê yên ku ji aliyê fermandariya leşkerî ya amerîkî ve hatîne berkarkirin bo pêdakirina bombeya atomî wek Robert Oppenheimer, Edward Teller, Enrico Fermi û Niels Bohr, teva li zankoyêd almanî xwendibûn an jî bi nijadê xwe alman in. Wek diyar dibe, di dema cenga cîhanî ya duwê da zanayên atomî yên alman bizava xwe dikirin, ku ji Adolf Hitler ra bombeyek qirkirina tevayî pêda bikin. Lê Xwedê kir; ew kar hîngê bi ser neket.

Ma deseletadariya têrorê ya Iranê wê bi bombeyên atomî li kê bide? Li Israîl? Em tev dizanin, ku li ba Israîlê jî gelek bombeyên atomî hene û dikare xwe bi wan biparize an bi hêrişek ters rabe. Wê rewşa herêmê çawa bibe, gava du dewlet Rojhilata Navîn bi van bombeyên qirkirina tevayî li hev bidin?

Ez dibînim, ku yek bombeyek atomî ya dî  ji cîhanê re pir e, û pêdakirina wê berî her kesekî û her neteweyekê bo gelên Iranê gavek ber tevkujî û qirkirinê ye. Ji teviya mirovatiyê tê xwastin, ku hejmara van bombeyên wêrankirina jînê kêm bike ne bêtir bike.

Rêjîma Baas li Sûriyê diheje

Cankurd

11.11.2005

Sûriye ji sala 1963ê da, di bin destên partiya Albaas Alarabî Alîştîrakî da ye. 42 salin gelên sûrî ji azadiya ramiyarî, demokratî û mafên mirov bêpar mane, bi taybet jî gelê me yê Kurd, ku nêzîka % 17 ji teviya rûniştvanên sûrî ye.

Di van 42 salan da, bêkarî, belengazî û hejarî deh qatan ji berî destpêkirina deselatdariya Albaas bêtir bûye. Hem Mafiya aborî û hem jî ramanên têrorî ciyê xwe di nav civaka sûrî da girtine. Kuştin, lêdan, talankirin, dizîkarî, sextekarî û bedkariyên cûrecûre pir belav bûne. Çînên binî bêtir ji ber zorbaziya partiya Albaas dinalin. Ev jî egerek ji wan egeran bû, ku bi hezaran ciwanên kurd, çi mêr û çi afret, bi ber bayê PKK ketin û berê xwe dan çiyayên Kurdistanê, bi armanca, ku biçin tev li şerê çînî û xwînî yê PKK bibin. Em giş dizanin wê livê çi encam da.

Li Sûriyê, di bin zordariya Baasiyan da, du serhildanên xwînî çêbûn, yek di dema Hafêz Alasad da û yek jî di dema kurê wî Beşşar Alasad da. Di sala 1980ê da, ku jê re dibêjin serhildana îslamî ya Ixwan Muslimîn çêbû. Di wê serhildanê da bêtir ji 50.000 mirov hatin kuştin. Parek ne biçûk ji wan kuştiyan li bajêrê Hema bû. Li wî bajêrî jî gelek êlên Kurdan ji dema Eyûbiyan ve bi cih û war bûne. Malbatên wek Berazî, Silo, Qadir Axa, Zaîm û hinekên dî Kurdin. Du rêberên tewr mezin ên Ixwan Musilmîn jî hîngê Kurd bûn, yek ji wan mejiyê wan û niviskarê navdar Saîd Hewa û yê dî birêvebirê tevgera wan ê bi navê Ednan Saadidîn. Ji malbatên Silo û Berazî wezîr û serekwezîr jî pêda bûne û ji malbata Zaîm serekê komarê Husnî Zaîm hebû. Serhildana dî sala 2004ê di 12ê Avdarê da çêbû. Ew serhildanek neteweyî bû. Ya gelê Kurd bû. Ew li teviya herêma rojavayê Kurdistanê belav bû. Ji ber wê jî gelek Kurd hatin girtin, binzorkirin, lêdan û kuştin. Ji wê demê ve jî neyartiya deselatdariyê bi gelê Kurd re hîn ji berê mestir bûye. Mixabin hinek basikên tevgera neteweyî ya gelê Kurd di vê serhildanê da û paş têkçûna wê, bûn alîkarên dewletê û bê bi destxistina tiştekî berçav deselatdariya dewletê di herêma kurdî da ji nû ve hat bi cihkirin û ew serhildana pîroz wek “fîtne” hat bi navkirin. Kesekî wek Şêx M. Xeznewî, ku piştvaniya serhildanê kiribû, hat kuştin.

Serekê Sûriyê yê niha Dr. Beşşar Alasad di (34) saliya xwe da bû serekê komarê, ciyê bavê xwe bê hilbijartin girt. Ji bo rêbazkirina vê neqenciyê, destûrê dewletê di zikê saetekê da hat guhartin. Ev kes e dema bûye serek, soz bi devê xwe da gelên sûrî, ku ewê deriyê welêt bo bayê teze veke, rêformên aborî û ramiyarî çêbike, bedkariya karmendên dewletê tune bike û wê Sûriyê bigihîne qonaxek nû, ku tê da mafên mirov, azadiyên ramiyarî û azadiya aborî bên paristin. Ji van sozan ta niha tiştek bi cih ne hatiye. Ew “Behara Şamê“, ku demekê paş destpêkirina serekatiya Beşşar Alasd kintirîn behar bû di dûroka mirovatiyê da. Niha gelek rêber û pêşengên demokrat û kesên li mafên mirov xudan derdikevin girtîne, ji zû ve di zindanê da ne. Ji wan yek profêsorê aboriyê yê navdar e, Arêf Delîle, an jî andamên Encumana Gel in wek Riyad Sêf û Mamûn Humsî…

Di Lubnanê da, leşkerê sûrî gelek salan ma. Ew leşker li gor peymana “Altaêf” bo rawestandina cenga lubnanî derbas wir bû. Lê rast ev leşker bi karên nebaş di Lubnanê da rabû. Ew bû leşkerê talankirin û binvekirina gelê lubnanî. Bêtir ji 20 salan Sûriyan di Lubnanê da zordariya dewletê biribû û pir kesên ji vê yekê hosan bûbûn dane kuştinê. Gelê Lubnanê nema pêvegirêdana welatê xwe bi Sûriyê ve dipejirînand. Pir kesên, ku li ser vê yekê nivisandine an nerazîbûna xwe anîne zimên an dij bi hebûna leşkerî ya sûrî di Lubnanê da xebitîne, hatine windakirin, girtin û bersûckirin. Li vê dawiyê serekwezîrê lubnanî Refîq Herîrî, ku maldarek navdar bû, bizava xwe bo pêdakirina livek civakî, çandeyî û aborî-ramiyarî kir, dij bi hebûna Sûriyê di nav çavên gelê wî da. Ew li gel 22 kesên din bi livbaziyek têrorî ya kirêt hat kuştin. Berî kuştina wî Beşşar Alasad bi xwe gef û gurr dabûn wî û gotibûyê:”Ezê Lubanê di seriyê te da bişkînim.”

Encumana Hêminiya UNO biryarek bi hejmara 1559 derxist, ku hebûna leşkerî û îstîxbaratî ya sûrî li Lubanê nemîne û di warê kuştina serekwezîrê lubnanî Refîq Herîrî da lêkolînek fireh çêbibe. Ew kar dan dest dadkarê alman Detlef Mehlis, ku kesekî di van kar û baran jêhatî û zîrek e. Li ser rapora wî ya, ku ji 58 rûpelan e, gelek guman li ser Sûriyê pêdabûne. Mehlis di rapora xwe navên mezinên dewleta sûrî tîne zimên. Di wê ortê da wezîrê hindirî yê Sûriyê, ku berê deselatdarê rastîn ê Lubnanê bû, General Ghazî Kanaan jîna xwe ji dest bir. Kurê wî yê, ku li Amerîka dijî, daxwaznameyek bo lêkolînê li ser mirina bavê xwe daye dadgehê, ew guman dike, ku bavê wî jî hatiye kuştin. Di nav navên, ku Mehlis dixwaze wan bibe Lubnanê û jêpirînê li gel wan bike, zavayê Beşşar Alasad (Asif Shewket) heye û serekê îstîxbaratê Rustem Ghazalî, ku dibêjin ew Kurd e. Evana li gel birayê Alasad (Mahêr) du stûnên bi hêz in di rêjîma sûrî da. Heger evana bikevin, deselatdariya Alasad jar dibe.

Beşşar Alasad di axiftina xwe ya dawî da, roja 10.11.2005, da xuyakirin, ku ewê li gel Mehlis li gor biryarên UNO 1559 û 1636 kar bike, lê ew seriyê xwe naçemîne, ewê berxwedanê li hember Amerîka, Israîl û dewletên din bike, ew nahêle, ku kesek destê xwe deyne ser Sûriye, û di axiftina xwe da gef û gurr dan Lubnan û Saudî Arabistanê, piraniya hembervaniya sûrî wek ajan û sîxurên biyaniyan bi navkirin. Dr. Kamal Libwanî, ku yek ji demokratên nas e û li Amerîka li gel hinek berpirsên fermandariya amerîkî re rûniştibû, gava li fîrgeha Şamê peya bû, hate girtin. Berî wî jî Haytham Almalêh, ku berpirsekî xebatên mafên mirov e li Sûriyê dan ber dadgeha leşkerî. Mafparêz Anwer Albunnî, ku destûrek nû ji bo Sûriya paş Asad û paş Baas amade kiriye û tê da li ser mafê gelê Kurd jî rawestiye, ji trumbêlê hat avêtin û bi hovîtî li wî dan, birîndar kirin û li kenarê rê hêştin. Gef û gurr bo demokratên Kurd û Ereb ên li derveyî welêt roj bi roj bêtir dibin. Li hindir welêt komikên dij bi rêjîma Baas pirtir û hêzdartir dibin. Gelê sûrî, ku rewşa wî ber wêranî û heriftinê diçe, nema ditirse. Lê mixabin! Piraniya partiyên Kurdan bi hembervaniya erebî ya nijadparêz re li ser bingeha kêmtirîn maf ji bo Kurdan dixebitin, newêrin dev bavêjin rêjîmê û her dibêjin, ku dem nehatiye. Lê parek ji van partiyan jî dibêjin: Nema em seriyê xwe ji Baas re dadixînin. Evana bêtir maf ji Kurdan re dixwazin. Hinek komik jî roxandina rêjîma Baas dixwazin. Van du xêzên ji hev cihê roj bi roj diyartir û zelaltir dibin. Li aliyekî mamhoste Hemid Hac Derwêş seriyê dîlana sist û nerm dikişîne û ji aliyê dî ve Partiya Demokrat a Kurdistan – Sûriye li gel hinek komikên Ereban têkiliyan li gel USA û EU çêdike û dibe alîgirê guhartinekê li Sûriyê. Li Washington, Brûssel, Berlin û Paris bo vê guhartinê civînên hembervaniya demokrat a sûrî çêbûne. Di van kongireyan da mafê gelê Kurd wek neteweyek serekîn di Sûriyê hatiye pejirandin.

Bêguman tevgera neteweyî ya parçeyên dî yên Kurdistanê dikare van herdu seriyên dîlana kurdî ya rojavayê Kurdistanê berhev bîne, gava platformek neteweyî ya kurdî ji bo rojavayê Kurdistanê çêbibe. Lê berî her tiştekî divê em tev bawer bikin, ku êdî keştiya Baas li Sûriyê jî hatiye kunkirin û bi binve diçe, hîvî di vê deselatdariyê da nemane û paş 42 salan ji têkilî û gengeşiyê bi vê rêjîmê re, êdî rûn bi ser dewê van Baasiyan nakeve. Heger ev bawerî li ba hemî basikên tevgera me ya rojavayê Kurdistanê çênebe, berhevhatina rastîn jî bi cih nayê.  yekbûna partiya Azadî ya nû pêda bûye û ser ji nû ve parçebûye vê rastiyê bi cih dike. Gelek roşenbîrên rojavayê Kurdistanê jî gihane vê rastiyê û niha jê re dixebitin.

Divê em qedera gelê xwe bi rêjîmek ve girê nedin, ku ber bi têkçûnê ve diçe.

Zarokên Kurdan biparizin

Cankurd

Roja 09.07.2003 komikek zarokên kurd çû serlêdana balyozxana almanî li bajêrê Şamê, ku gilî û gazincên xwe bikin li ser hêrişa polis û îstîxbaratên sûrî, girtin û lêdan û devavêtina ser wan di roja rêçûna 25.06.2003 da, ku ji aliyê (4) partiyên kurdî ve hatibû li darxistin û ber bi baregeha UNSEF ve çû bûn. Di serlêdanê da zarokên kurd kopiyek ji nameya xwe, ya hîngê bo UNSEF amade kiribûn, dan karbidestên balyozxana almanî. Ev cara yekem e, ku kul û janên gelê me yê Kurd li rojavayê Kurdistanê ji aliyê dewletek europî ve bi vê terzê fermî tê guhdarkirin. Em Kurd ji ber vê yekê dewleta almanî supas dikin û hîvîdarin, ku Almaniya bi firehî li ser vê yekê raweste û ji kêşeya kurdî re li rojavayê Kurdistanê bibe palpişt, ji ber ku gava Kurd her bên pelixandin ewan bêtir berê xwe didin bo welatên biyanî û tên li Almaniya bi cîh û war dibin..Evana jî mirovin û mirov jî bi xwe re  asteng û probleman bo van welatan tînin.

Ji aliyekî dî ve kêşeya paristina mafê zarok û mafê netewan histobariyek navnetewî ye, parek ji wê dikeve ser milê Almaniya jî. Ji vê pê ve jî tiştekî wek vê pirsê kar û barê wan saziyan e, ku xwe wek piştvanên mafên mirov dibînin. Li Almaniya jî evan dikarin agahiyên dirist bi rêya balyozxaneyên welatê xwe li cîhanê bistînin.

Li bakurê Kurdistanê zarokê kurd tê turkkirin, li rojhilatê Kurdistanê zarokê kurd tê fêrkirin, ku niştê wî Iran e û li rojavayê Kurdistanê zarokê kurd ji mafê niştewariyê tê bêparkirin, ew ji dayika xwe dibe û wek mişextiyekî tê jimartin, lê gava mezin dibe wî dişînin leşkeriyê û “histobariya netewî” bo bi cîh bîne.. Ma evana koleyên Turk û Fars û Ereban in? !! Kî vê pîsîtiyê, bêdadiyê û hovîtiyê ji zarokên xwe re dipejirîne, ta Kurd jî bipejirînin?!

Roja 25.06.2003 gava zarokên kurd rêçûna xwe li Şamê kirine, çi tiving bi dest wan da tune bûn, ewan ne şeryar bûn û ne jî bi armanca roxandina sazmana malbata “Esed” ber bi UNESEF çû bûn. Wan mafê xwe yê niştewariyê, mafê xwe di zimanê dayikê da û mafê xwe wek hevwelatiyên sûrî bi şêweyek aştiyane xwastin û anîn ziman. Lê mixabin! Deselatdariya dîktator bi darê zorê, bi lêdan û bi girtinê û bi dijûnên tund û bi bêrûmetî hatin pêş zarokan, li ciyê ku gul û diyariyan bidin wan cilên wan di xwîna wan da sorkirin..

Gelo, bo sazmanek wilo çi tê gotin?!  Ma sazmanek wilo dibe wek “Pêşverû” an “Niştperwer” an jî “Demoqrat” bite hejmartin?  Em tev jî dizanin, ku her sazmanek li cîhanê bi şêweyekê ye ji van du şêweyan: Demoqrat û Dîktator.. Lê mixabin! hinek kes hene hîn jî dev ji vê sazmanê bernadin û tê da hîviya pêşkeftin û demoqratîkirina Sûriyê dibînin..

Di rewşek wek vê da pêwîste, ku tevgera netewiya kurdî li Sûriyê êdî xêzek sor di navbera xwe û vê sazmanê da bikişîne û tiştan bi navêd wan ên rastîn bi nav bike..

Ji tevgera me ya kurdistanî jî li her çar kenarên Kurdistanê tê xwastin, ku ji tevgera netewî ra li rojavayê Kurdistanê bibe piştvan û divê ew bi histobariyên xwe yên netewî rabe.

Gelê me yê Kurd li rojavayê Kurdistanê hîç kêmanî li hember xebata netewa xwe li parçeyên dî yên welatê xwe ne kir û nake, û niha jî ew pêdiviyê alîkarî û her terzekî piştgirtinê ye… Ev alîkarî dikare bi şêweyekî bangeşînî be, dikare bi şêweyekî diravî bo saziyên rojavayê Kurdistanê be û dikare bi şêweya piştvaniya kar û xebata wan saziyan li nav saziyên navnetewî be..

Raste, ku her parçeyek Kurdistanê niha bi kêşeya xwe ve gêro bûye, lê mera hin caran alîkariya birayê xwe yê biçûk jî dike.

Têror di dema niho da

Cankurd

2002

Ji 11ê September a 2001ê ve gelek rexne li Welatên Yekbûyî yên Amerîka (USA) tê kirin, ku ew ji xwe ra mijarên Demokratiyê, mafên mirov û aşîtiyê, li gor normên xwe yên netewî û li gor lişt û berjewendiyên xwe yên netewî bi kar tîne û êdî ew “Paxa Americana” wek “Paxa Romana” ya Imperatoriya Romanan pêda kiriye.. û bi rastî jî ev rexne bi piranî di ciyê xwe da ne û mera dikare wan bi cih bike, lê bêguman ew lêdana ji xafil ve, ku cara yekemîn e wilo Amerîka di kehrkî da tê daxdan û bizdan bûye egera va ramyariya tûj û hêrişkar..û bo têgihîştina vê mijarê bi terzekî baştir divê mera piçekî li ser têrorê bi gelemperî û têrora di dema niho bi taybetî raweste.

Têrorkirina mirovan ji bo armancin ramyarî, weku şêweyeke siyasetê, di dîrokê da pir kevin e û wek em dizanin gelek padişah û qeral bi têrorkirinê hatin kuştin û deselatiya ramyarî ji dest wan derket.. Di dîroka Islamê da jî hinde xelîfeyên giring hatin têrorkirin û deselatiya wan bi wê şêweyê hat roxandin. Çêroka “El-Heşaşîn” di vî warî da pir bi nav û deng e. Wan bi çareyên têrorê teviya rojhilata navîn di destpêka dema dewleta Eyûbî da xistin nav tirsê û gelek bedkariyên mezin kirin, ku êdî navê wan ta roja îro ciyekî bilind di nav tevgerên têrorîst da distîne..

Lê belê di dewleta Urisan da, dema ku Keyserên wan bi zordariyeke hov teviya gelên Rûsiyayê xistin rewşeke hejariya kuşter, li her derekê belengazî, zêwirî û nexweşî pêda bûn, hinek kesan ev rewş minê ne kirin û ji ber tunebûna aceteke din  bo guhartinê dest bi têrorkirina “Neyarê çînbilind” kirin û di wê demê da navê “Narodnîkî” wek tevgereke têrorîst li cîhanê belav bû. Ji wê demê ve ta bi derketina RAF, ETA, IRA û hinek komikên cûre-cûre yên Filistiniyan, têror wek pêşmêrên “kesên bêdeng” dihat nasîn. Stratîciya têrorîstan her ew bû, ku nameyekê bigihînin gelan û dewletan, da guhartinên çînî an netewî an ramyarî li welatekî bi cih bên.. Di wê stratîciyê da > Têrorkirin > şerê Gerîlla > serhildana gel, armancin li pey hev hatin danîn..Têrorkirina Siyasetmendê îtalî Aldo Moro, xudan fîrm û maldarê alman Hans Martin Schleier û serakê misrî Anwer El-Sadat, ku dixwast li gel dewleta Israîlê aştiyê pêda bike, wek nameyên xwînî û tûj hatin dîtin..

Di bîst salên dawiya sedsala 20ê da guhartineke stratîcîk a bingehîn di karê têrorîstan da çê bû, ji dijwariyeke “hindirwelêt” bû dijwariyeke “cîhanî” an “Navneteweyî”… Têrorê xwe wek enîhilmiştekî li hember sazmana, ku li dar e,  da xuyakirinê. Berê têrorîstan xwe bêtir wek navnîşana cîhana sêyemîn a binzorkirî didan diyarkirin, Mesagên xwe bi terzekî xwînî belav dikirin û wek “Propaganda kiryar” didan hewaldanê. Armanca bilind ew bû, ku komikên gel ên bêtir bindest ber bi cengeke reşnîzamî “grillayî” têvebidin an jî piştgirtinê ji daxwazên têrorîstan re bikin. Hinek tevgerên grîllayî jî carcar vedigeriyan kiryarên têrorîst, gava ewan diketin tengiyan an jî kesekî guh nedida daxwaz û livbaziyên wan. Lê belê têrorkirin her di bin kontrola wan da bû û wek aceteke tektîkî bi kar dihat, ne wek stratîciyeke dirêj. Li gel kiryarên têrorî hinde daxwazên aborî, diravî an ramyarî dihatin lêvkirin, û dihat diyarkirin, ku neyarê bi hêz e, bi asanî tê birînkirin û hêrişkirin. Armanca din jî ew bû, ku neyar çewtiyên mezin bike, xwîna xelkê birijîne an hinek mal û xaniyan hilweşîne an bavê ser hinek herêman, da ew wek hovekî bite diyarkirin û bêtir bibe armanc ji her kesekî re, ku ji deselatiya li dar ne xweşnûd e.

Di van salên paşîn da  têror ji livbaziyeke netewî bûye mijareke navnetewî ya pir balkêş. Ne tenê wezaretên hindirî, saziyên  agahîcivandinê an jî polîs pê gêro dibin, êdî ew bûye karekî giring û mezin ji bo wezaretên derve, leşkeriyê û serakên dewletan û UN jî. Têrorîstên, ku tev li van livbaziyên dawîn bûne ji gelek nijad û welatan hatine, em dibînin, ku ne tenê filistînî an yemenî ne. Weku çawa Komonîzm ji kar û xebatin piçûk hilkişiya bû hêzeke hembervan di cîhanê da û pozberiya Kapîtalîzmê kir û giha wê kunaxê, ku Mao Tsi Tong bi dengbilindî got: “Imperyalîzm pilingekî ji kaxezê ye.”, wilo jî tê xuyakirin, ku pilaneke dirêj heye, da ev têror ji rewşa “Message=Name” bigihe kunaxa cengeke fireh dij bi bingehên aborî, diravî û ramanî yên saziya rojavayî “Imperyalîzmê” di cîhanê da.

Bi 11ê September a 2001ê re, ku lêdaneke tûj û xwînî bû, û mezintirîn livbaziyên têrorîstî yên dûrokê bû, diyar bû, ku têrorîst ketine rewşa hêrişên xwînîtir û gelek bi êş dij bi sazmana li dar e..Ew li ciyekî ji aliyê Media ve bêtir tê berçavkirin didin, ne tenê wilo, ewan dixwazin bêtir ziyanên aborî û mirovî bigihînin neyarê xwe. Kuştina bi hezaran mirov wek li New York û Balî çêbûye li ba wan serkeftineke mezin e, û bizava xwe dikin, ku hikariya nefsî pir kûr û mezin be, divê rêç û şopên nebaş li şûn xwe bihêle, teviya gelên, ku dewletên wan ji xwe re neyar dibînin di xwînê da bigevizînin, terazûna ramyarî di cîhanê da bileqînin û bazarên diravî ser û bin bikin. Wek em dizanin, lêdana 11ê Septemberê ziyaneke bi gelek Bilyonan pere gihande sazmana maldar di cîhanê da, Lêdana li ciyên torîstan li Balî li gel armanca çavtirsandinê û xwenîşandanê, bi armanceke aborî jî hat kirin, ku ziyana diravî pir mezin be. Lê belê hinek livbaziyên din ên, ku ne mezin in, dij bi mirovin europî yên sivîl di nimêjgeheke cihoyî da, an jî li Yemenê dij bi keştiya firensî ya petrolê, wek “dersên fêrkirinê” ji Europiyan re hatin pêşber kirin. Hema armanc îro ne tenê balyozxane û kesên diplomatin, weku berê li Afrîka balyozxaneyên amerîkî hatin bombekirin an jî li Saudî Erebistanê gava avahiyên leşkerî yên amerîkî hatin hilweşandin, niha her tiştekî amerîkî, ta mirovên bêsûc û hîç ne li gel ramyariya dewleta xwe ne, evana jî wek armancên têrorkirinê hatine jimartin û ji bo vê yekê jî bi terzekî “îdeolocî / olî” tê peyivîn, tevî ku tunekirina jîna mirovên ne şeryar û ne çekdar di olê da hîç naye pejirandin, kuştina kesekî bêsûc wek kuştina teviya mirovatiyê tê jimartin.

Berê dihatin gotin, ku “di livbaziyeke têrorî da gava têrorîst ziyanekê ne bînin, ew bi xwe serketin e”, lê niha dibêjin: “Divê livbaziyên têrorkirinê ziyaneke mezintir bigihînin neyar, ku di biryara xwe ya ramyarî da şaş bibe û wek dêwê, ku lêdanek ji nişka ve li serî ketiye, vir da û wê da bilolije, nizanibe çi bike.”

Diyare, ku “Cenga dij bi Têrorê” bû egera roxandina deselatiya Talîban li Afganistan û mayîna general Perwîz Muşerref wek serakê Pakistanê, tevî ku Talîban berê bi harîkariya Amerîka hatin ser trata ramyarî û tevî ku Amerîka bi carekê ji hatina Muşerref ser deselatiyê ne xweşnûd bû. Hema wan kesên, ku Amerîka wek berpirsên bilind ên hêrişên New York û Washingtonê dinasîn, ta roja îro ne hatine girtin, ne Usama Bin Ladenê saudî, Ne Dr. Eymen Zewahîrî yê misrî û ne jî Mele Omerê efganî. Amerîka piştên hemî welatên cîhanê dan ber dîwêr û gotê: “Ewê ne bi me re dijminê me ye” û gelek zagonên xwe û yên navnetewî dan çirandinê û xistin bin solan.. Tê gotin, ku cîhan piştî 11 September a 2001 ê ne cîhana berê ye.. Amerîka di têkiliyên xwe da li gel dostên xwe jî, wek Almaniya, Fransa û hinekên din, nema wek berê dilive, dide û distîne..bi zimanekî tûjtir, bi gumanek mezintir û gelek ters û bi hêrs bi wan re dipeyive.. Eve jî şaşbûn û tev li hev bûn e..Amerîka di dema dawîn da li hespê cengê suwar bûye û di warê navnetewî da bi hêrs dixebite.. Wek diyar dike, têrorîstan ev armanc dabûn ber çavêd xwe û ji pilana wan e, ku tevliheviyekê têxînin têkiliyên navnetewî, da Amerîka ya ji xwe re wek neyar Nr. 1 dizanin, bigihînin rewşeke ne baş.

Ev terzê şerkirinê yê nû, ku têrorîst pê dilivin roj bi roj, bo wan ciwanan û kesên dij bi “Imperyalîzmê” dicivîne, wan xurttir dike, û wê rexnevanan li hember sazmana maldar a, ku bi serkêşiya Amerîka ye, bêtir pêda dike. Wek em dibînin, çandeyeke xwînî û nevînî ya req û bi taybetiyên nû li cîhanê belav dibe û  têrora cîhanî dibe yek ji mezintirîn pozberên, ku xwe li hember hevjiyana mirovî hildidin. Bi tunekirina sazmana Talîban dawiya têrorê ne hat û bi girtin an kuştina berpirsên bûyerên 11ê Sep. 2001ê têror ji ortê ranabe, ev kîn û nevîn û neyartiya req zû tev nabe.

Bê guman em Kurd –wek netewek azadîxwaz û aştîxwaz– vê çanda xwînî hîç minê nakin û tevgera xwe ya netewî ji vê rêya çewt û xwar bi xebatek demokrat û aştîxwaz ji hikariya vê çanda ne aştiyane diparêzin. Di tevgera netewa Kurd da delîve bo van kiryarên kirêt û mirovkujan nîne û nikanin ciyê xwe di civata kurdî ya sîngfireh da bigirin.

Shivan Perwer

Cankurd

Bonn, 30.04.2002

Şivan Perwer di stranên xwe de xwe bi (Hozanê Kurdistan), (Dengê Kurdistan) û (Perwer Şivan) navdike. Bi rastî jî ew Dengê Kurdistan e, Kurdistan a ji xew hişyarbûyî, ji temara dirêj, ji tunebûnê, ji bindestî û koletiyê û ji paşvemayînê.. Eger ev dengê Kurdistanê neba, wê hîn pir mirovên me çavgirtî, nezan û newêrek bimana..Bi dîtina min, kasêta Şivan a yekemîn teviya bakurê Kurdistanê, ku di bin mij û dûmanê sibê de hatibû pêçan, ji kok û damaran ve, ji binemaxê ve hejand, êdî dema raketin û dest ji ber xwe berdanê nema, rabin! Hişyar bin! Li ser rêya azadî, serxwebûn û civateke nûjen biholin, zor û setemê nepejirînin, li hember neyarên jînê, neyarê Kurd û Kurdistanê seriyên xwe neçemînin û bibêjin: Em vê koletiyê minê nakin, em ji kesekî re xwe kêm nakin, em aştîxwazin, em serfirazin..û eger pêwîst bû, destan bavêjin rext û tivingan, çi jin û çi mêr, wek piling û şêr, dakevin qad û tratên şer bo mafên xwe yên mirovî û çandeyî, bo jîneke hêjatir û bo welatekî azad û serbixwe…

Ev name, da ku li teviya Kurdistanê wek agirê bi dexl û geniman keve, jê re saziyeke pir bi hêz, mezin û fireh, têgihîştî û xudan pir pere pêwîst bû, di nav zincîrên zindanan re, di nav mayîn û têlên histirî yên serhed û sînoran re, di nav tang û top û qamçeyên neyaran re, di nav çem û çiya û pevçûnên êl û partiyan re, ev name bi dengê Perwer Şivan re, ne te li penahiyê û metroplên Europa belav bû, belê ew giha Qersê, Wanê, Efrînê, Cizîra Botan, Dihok, çiyayê Hemrîn, Şino, Seqez, Bûkan, û Loristanê, ew kete ser lêvên keç û lawanên Şikakan, bû fişeka tivinga pêşmergeyên Barzan, bû qelemê niviskarên Suleymaniyê, bû hêviya Kurdên Elegezê û koçkiriyên li Qirxiziya û Kazaxistanê..Ew bû hêza pişt û piyêd karkiran li Lubnanê…Ma hêzeke Kurdî ya ji Perwer Şivan xurttir hebû?!

Di salên 1976 – 1977 de,  hîngê ez gelek caran hatibûm girtin û binzorkirin, dost û hevalan xwe ji min dûr dikirin, da zenga min negihîne rezên wan jî, rewşa min a diravî jî nebaş bû, ez û xanima xwe hîn di ser mala bavê xwe de li bajêrê Helebê rûniştibûn, ji ber ku gava ez dihatim girtin diviya bû xanima min û herdu zarokên min Dara û Bêrîvan bêtir xemgîn nebin, lew re bavê min, tevî ku xûşk û birayên min jî hebûn, serkohiya xwe li wan jî dikir..Rewşeke wêran bû.. Hîngê bayê şorişa kurdî jî li jêriya Kurdistanê ketibû, basikên neteweya me dîsa di cengeke dirêj û xûnî de şikestibûn û cîhana zordar pişta xwe ji me guhartibû, guhêd xwe ji me re şima kiribûn..

Di wê demê de hogirekî min î berê, ku çû bû Turkiyê bo xwendinê, hat serlêdana min, da ku li ser rewşa min, tiştekî  bo hinde dostên li Europa binivîse, û bi xwe re kasêta yekemîn a Perwer Şivan anî bû..Gote min: „- Ez dizanim rewşa te wêran e, lê gava tu vê kasêtê bibihîsî, wê rêç û şopên hemî îşkence û lêdan û tengiyên zindanan ji mejiyê te birevin. „ û bi rastî min ew kasêt wek hêviyeke mezin, ne tenê bo xwe, belku bo teviya gelê Kurd dît.

Min bi teviya mejî û hîsên xwe guhdariya wê kasêtê kir, dayik û bavê min, jin û zarok û xûşk û birayên min jî. Perwer Şivan bêhêviya, ku mala me xetimandibû, dilêd me tengijandibû, bi dengekî bilind, çirand..Bi stranên xwe yên nûjen, bi gotinên xwe yên, ku wek baraneke xurt bi ser zeviyên tî de dibare, Perwer Şivan em ji rewşeke wêran rakirin û gihandin deraxê mirovên bi hêvî..

Ew kasêt wek agirekî ramanî û çandeyî li teviya herêma Kurdaxê û Helebê bi zûkî belav bû..Birayê xanima min hîngê xudan studioyekî wênekêşiyê bû..Ji wê rojê pê ve, karekî mezin ji wî re çê bû, ji sibê ta bi êvarê ji Kurdan re wêneyên Perwer Şivan pirdikirin û amade dikirin..Ez dikarim bibêjim, ku teviya gelê me li rojavayê Kurdistanê bû dildarê Perwer Şivan û pir hunermendan dest pêkirin, ku wek Şivan rihên xwe dirêj bikin, cil û bergêd kurdî di ber xwe kin û stranêd wî bistirên. Ew hişyariya nû bû egera, ku bi sedhezaran ciwanên Kurd bi ser PKK de çûn û bûn heval û piştvanên wê partiyê, ji ber ku wan dizanî ku Perwer Şivan yek ji stûnên wê partiyê ye.. Em tev jî dizanin, ku partiyekî daxwaza serxwebûnê, dadmendiya civakî û şerê çekdarî bike di nav gelê me de bi zûkî ciwanên xûngerm bi ser xwe ve tîne, lê Perwer Şivan teviya gelê me kir ciwanekî xûngerm û avêt qada şerê neteweyî bo azadî û serxwebûnê..

Ez di 09.09.1997ê de hatim Almaniya û di 10.09.1997ê de çûm serlêdana Perwer Şivan li bajêrê köln. Min ji wî re kasêtek tijî helbest û silav bi xw re bir..Bi min re jî biraderekî hunermend hebû, ku bi reqs û konçekiya kevnare namdar bû.. Piştî em li ser mijara Folklorê peyivîn, em çûn ser mijara ramyarî û min ji Perwer Şivan xwast, ku li ser PKK bipeyive. Perwer Şivan got:

„ PKK, em li vir van sê–çar kes in, ev e jî belavoka me ya, ku em dixwazin wergerînin bo Kurdî û Almanî..Merivên me ne pirr in, lê baweriya me xort e.. Ez dixwazim tu alîkariya me di rêya serxwebûnê de bikî, tev li vê xebata pîroz bibî„..

Perwer Şivan li ser sira hunermend di şorişê de peyivî, li ser pêwîstiya şerê neteweyî û ruhê şorişgeriyê di nav gelê me de. Got:“ Divê em li çandeya xwe ya neteweyî, li Folklora xwe, li cil û bergên xwe û li gelê xwe yî hejar û bindest xudan derkevin..“

Hîn di wê demê de, Perwer Şivan ji min re wek mirovekî têgihîştî, niştperwer û rênas hat dîtin..îro Perwer Şivan yek ji kesên tewr têgihîştî ye di kêşeya kurdî de, ew histobariya xwe ya hunerî û neteweyî bi zanabûn û hostayî dike..bê guman..

Min jî ji wî re jiyana hunermendê polonî yê mezin Şopan anî zimên, di welatê xwe de nema dikarî dengê xwe bilind bike, lew re koç kir çû Parîsê û di weseka xwe de nivisand: „Eger ez mirim, dilê min derxînin û bishînin welatê min Poloniya, di axa welatê min de veşêrin“…Perwer Şivan bersiv da: „ Ez jî amade me bo di ber welatê xwe de her tiştekî bidim.“

Ji wê rojê ve guhê min li Şivan e, me gelek caran hevdu dît, wî xebata xwe li komeleyên PKK bo şevan, bo hînkirina hunermendên ciwan û bo bilindkirina dengê neteweya Kurd dikir, min jî gor kanîna xwe xebata bo zimanê Kurdî û nivisandina bi Kurdî dikir.. Li Newrozan, li rêçûnan, li her derekê, ku tê de pêwîstî bi xwepêşandanê heba, Perwer Şivan li pêşiyê bû, di seriyê dîlana xebatê de, bi folklora kurdî, bi cil û bergên kurdî, bi zarê kurdî û bi tenbûra kurdî, daketibû meydana têkoşînê..Perwer Şivan gelek roj û şevên tarî jî dîtin, ji dest nezanan û xinizan, ji ber zordariya hinek bêvacan, ji ber gef û gurrên nandoz û serhişkan, di pir şevan de Perwer Şivan pêrgî nerindiya, hêrişan û zordariyan hat, neyar û rengeneyaran li pey wî bûn, dij bi wî bûn, li hember wî bûn, lê ew Dengê Kurdistan bûn, seriyê xwe neçemand û ji ya xwe nema..

Perwer Şivan ne tenê di nav Kurdan de, di qada strana gelêrî û şorişî de, li gelek welatan, di nav pir neteweyan de, wek nîşaneke bilind a têkoşîna bo azadiyê û serxwebûnê tê dîtin.

Carekê me ji Instîtuta Kurdî re li bajêrê Bonnê şevek dirist kiribû, Perwer Şivan jî hat li wir hinde stranên xwe stran, bê egerek diyar, ji nişka ve peyayêd PKK hêriş ser xelkê şevê kirin, li gelek kesan dan û xwastin zirareke mezin bigihînin Perwer Şivan, lê Kurdan di ber wî de berxwedaneke hêja kirin, ew parastin. Di wê navê de, ez li ba Perwer Şivan bûm, di paş perdeyê de, min ji wî re camek çayê biribû û em dipeyivîn. Perwer Şivan gote min:“ Cankurd! Evana  ne bi serê xwe ne..Ev kar ne yê Kurdan e..Evana bela xwe ji min venakin ji ber ku ez bûme mitek di çavên dîktator û hovan de..“

Ez çûm ba berpirsê PKK yê li wir bû û min ji wî xwast, ku hêrişa xwe rawestînin, wî merivî got: „ Her bawer bike, ev kêmanî ne bi dilê min e, lê ferman û biryar ji jor ve hatine, ez çi bikim?!“

Erê ez çi bikim?!  Ez bi herdu aliyan re dirêj peyivîm, me Şivan ji wir derxist û me soz kir, ku bi şev dereng em li mala me bên ba hev û li ser vê mijarê bipeyivin. Perwer Şivan ne hat..Ew soz bi cih nehat..Roja din gava min Perwer Şivan li Instîtutê dît, min jê pirs kir: Bo çi tu nehat?! Gote min, ku berpirsê Instîtutê Yekta û hinek kesên din tirsiyane, ku ev soz xefk û dav be bo lêdana Şivan.. Xwedê dizane, ez nizanim, lê baş tê bîra min, ku Perwer Şivan bi xwe her li gel dialogê bû, û digot: „Bira, evana nezanin..“

Perwer Şivan pêrgî gelek hêriş û gef û gurran hat û ta niha jî neyar li pey wî ye, dixwaze konsert û şevêd wî hilweşîne, lê gelê Kurd dizane, ku hunermendê wan ê tev bilind dengê neteweya wan e, lew re pilan û lîsk û bizavên neyaran û rengemaran badilhewa diçin..

Perwer Şivan bo azadiyê, bo berhevhatinê, bo xwenasînê, bo ravekirin û bilindkirina kêşeya kurdî, bo parastina zar û folklora kurdî, bo nirxdayîna mezinên Kurdistanê, bo hembêzkirina hemî hêz û ramanên gelê xwe di van sî salên dawî de bûye sîwana hunera neteweyî û li ser navê xwe, navê (Dengê Kurdistan) bi kar û xebata xwe ya hêja tomar kir.

Ji vê bêtir ez tiştekî nabêjim..

li sazxistina cîhanê ji nû ve û sira hishmendên amerîkî (*)

Cankurd

Li Amerîka berî hilweşandina dîwarê Berlîn guftegotinên dirêj di navbera roşenbîran da pêda bûn li ser têkiliya Rojava û Rojhilat, li ser sira Amerîka di rêbertiya cîhanê da û li ser şêweyê dan û standinê bi derveyî Amerîka re.. Navên roşenbîrên mezin wek Paul Kennedy, Francis Fukuyama, Charles Krauthammer, Samuel P. Huntington, Allan Bloom, Robert D. Kaplan, Joesph S. Nye, Robert Kagan û hinek din ji zû ve tên nîşankirin û li teviya cîhanê tên ser zimên.

Sala 1987ê pirtûkek bi nav û deng ji aliyê dîroknasê birîtanî Paul Kennedy ve, ku li zanîngeha Yale ya amerîkî kar dikir, derket ber rohniyê. Navê pirtûkê “Hilbûn û ketina hêzên mezin” e. Li gor dîtina vî dîroknasî hêz û deselatiyên mezin hêza xwe winda dikin gava ewan nekaribin xwe ji aliyê aborî ve pêş ve bibin, hêzêd xwe yên leşkerî li gelek deran têxînin pevçûnan, û viyana çêkirxaneyên wan nemîne û dayînên mal û pere bo çekan her û her pirtir bibe. Ew rewşt û nîrên, ku li Amerîka di salên heştê da tîne ber çavan û dide ber rewşta Birîtaniya piştî dema vîktoryanî di destpêka sedsala çûyî da û wilo xemên xwe tîne zimên, ku Amerîka jî dê wek hêzên mezin ên berê li cîhanê hilweşe û dakeve. Van prognozên Paul Kennedy di nav roşenbîrên amerîkî da, çi siyasetmend û çi aborîzan, deriyê gengeşe û diyalogek fireh vekir. Gelek amerîkanan piştî xwendina pirtûka Paul Kennedy êdî guman li ser hêzdariya welatê xwe danîn û hinek jî ev dûrokvan wek “pêxemberê têkçûnê” bi navkirin.

Lê belê piştî sazmana komonîst li Sovyêtistanê hilweşiya ba bi ser bêdera Amerîka ve hat û rewş di teviya cîhanê da hat guhartin. Hîn berî hilweşandina dîwarê Berlînê, xûngermiyek mezin li Amerîka pêda bû û Francis Fukuyama di sala 1989ê da gotarek bi nav û deng di kovara (The national Interest) da bi navê [Dawiya dûrokê] belav kir û pişt re ew gotar hat firehkirin û di sala 1992ê da wek pirtûkekê derket û dengê wê li teviya cîhanê hat vedan. Di vê pirtûkê da Fukuyama dibîne, ku dawiya şaristaniya rojavayî ne hatiye, ew hêzdartir dibe û dibe yekemîn deselatdariya cîhanî, ku hemî bingehên lîskên ramyarî û sazdariya aborî biryar dike, di hemî waran da, çi çandeyî û çi ramanî, kesek nema dikare raberî wê derkeve..Lê li hember wa baweriya tijî hîvî fîlosofê aborîzan John J. Mearsheimer bi gotarek xwe ya bi sernavê [Bi şûn ve bo paşerojê] di sala 1990î da, ku di kovara {International Security} da belav kiribû, anî zimên, ku hêminî di civata aborî ya ewrûpî da namîne, wê welatên ewrûpî bi paş ve vegerin pevçûnên xwe yên netewî, wek dema berî cenga cîhanî ya yekemîn, û ne dûr e, ku di nav  wan da cengên xwînî jî çêbin. Ji wan xem û gumanên wî cenga Balkanê derket holê û pevçûnên ramyarî di navbera England û Fransa da li ser cenga dij bi sazmana Seddam Husên di ber çavên mera re derbas dibin.

Bêguman di dema fermandariya serakê amerîkî George Bush da cenga rizgarkirina Kuweytê ji zorbaziya Seddam Husên sala 1990-1991 çêbû. Hîngê gelek li ser avakirina “Sîstema Cîhanî ya Nûjen” pir hat peyivîn û hewaldan. Serakê amerîkî ew ceng ajot û sî dewletên din bi wî re ketin di nav da û UN jî ew rê da bo wê cengê. Lê kurê wî George W. Bush, dîsa li ser baweriya, ku Amerîka rêbertiya vê sîstema nûjen dike, avêt ser sazmana îraqî ya xwînî, bê ku pişbaziyê ji UN bistîne..

Di navbera herdu cengên dij bi sazmana îraqî da, gelek bûyer di cîhanê da çê bûn û pir jî li ser “Modêla Demoqratî ya Amerîkî” hat gotin û belavkirin. Pirtûkbelavê namdar Charles Krauthammer li ser “Destpêka Unîpolarê” di cîhanê da û li ser ciyê Amerîka yê tev li pêş di ramyariya cîhanî da peyivî û Samuel P. Huntington hîn di sala 1991ê da li ser “Demokratîkirina cîhana sêyemîn” nivisand. Lê dîsa jî kesên wek Seddam Husên deselatiya xwe paristin û gelên xwe pelixandin.

Di sala 1993ê da Samuel  P. Huntington pirtûka xwe “Li hevketina şaristaniyan” derxist û tê da li ser aliyekî dî ji sîstema cîhanî ya nûjen peyivî. Huntington giranî neda serketina ramyarî ya welatên demokrat an hêzdariya aborî ya rojava. Li ba wî rast hinek dewlet bi hêza xwe ya ramyarî û aborî dikarin pir hikariyê di pêvajoya cîhanî da bikin, lê tiştê di wir da pir bi hêz paşdîwarê wan ê çandeyî ye, pevçûna çandeyên cîhanî dînamîka sîstema nûjen pêda dike. Li ba wî heşt giloverkên çandeyî yên mezin li cîhanê hene: Şaristaniya Rojava (Amerîka û Ewrûpa), baweriya Konfuşiyusî (Bi giranî li Çînê), Japon, Islam, baweriya Hindistanî, Ortoduksiya Silavî, Latîn Amerîka û (Afrîka?!). Ew gumanê dibe ser hebûna baweriyek afrîkî ya giştî.

Ew dibîne, ku piraniya cengan û pevçûnan ji ber li hevketina van giloverkên çandeyî pêda bûne û pêda dibin. Berhevhatina Japon û Rojava li ba wî tiştekî ne wilo ji dil da ye û ne jî xort e, ew ji jarbûna Japonê piştî cenga cîhanî ya duwemîn ve hatiye. Amerîka û Ewrûpa jî li gor dîtina Huntington bi guman li hember hevdu rawestiyane, lê rewş ne gihaye pevçûna mezin. Ji xwe hîn di sala 1987ê da Allan Bloom di pirtûka xwe ya bi sernavê [Girtina mejiyê amerîkî] da hatibû ser mijara gumanên çewt li hember Ewrûpa di nav zana û zakoyên amerîkî da, lê diyare Hantington gotinên wî yên giring avêtibûn paş guhên xwe..

Hikariya pirtûka Samuel P. Huntington di civata roşenbîriya amerîkî da fireh bû û bi taybetî gava kesên navdar ên wek Rober D. Kaplan bi gotarên xwe wêneyekî cîhana ji hev ketî û dest ji ber xwe berdayî li hember Amerîka derxist ber çavêd roşenbîran û ceng li Balkan, Somaliya û Ruwanda di navbera gelan da pêda bûn û Amerîka xwe wek bavê zarokan xist nav pevçûnan.. Li Rojavayê Afrîka ji salên 90î ve nema dewletek dikare hêzên dij bi hev di nav sînorên xwe da bipelixîne, roj bi roj gel ji aliyê jimarê ve pirtir dibin, astengên aborî dijwartir dibin, tiving dikevin destên her xortekî, kartêlên narkotîkê hêzdartir dibin, bi terzekî, ku ceng bi zûkî di navber komikên gelêrî da pêda dibin û dijwariya teqîneke mezin li teviya wan welatan nêzîktir dibe. Ev dijwarî li gor hişmendên amerîkî ne tenê aborî û ramyarî ye, ew dijwariyek çandeyî ye li ser teviya şaristaniya rojavayî ye..

Bi guhartina deselatdariya amerîkî ra, çûyîna Bill Clinton û hatina George W. Bush, ne tenê hîviyên demokratîkirina welatên dûr di dilê roşenbîrên amerîkî da jar bû, belê hinek ji wan li xwe hişyar bûn, ku demokratiya amerîkî jî pir gavan bi şûn ve diçe.. û bi taybetî gava bizava Clinton, ku aştiyê di navbera Barak û Arafat da pêda bike bi ser ne ket û prosêsa aştiyê di nîvê rê da têkçû. Di Rûniştina Millenium a saziya bazarganiya cîhanî da li bajêrê amerîkî Seattle li bakurê rojava berxwedana gelêrî ewqas xort û tund bû, ku ew rûniştin ne giha armanca xwe.

Tersî Paul Kennedy û ramanên wî di têkçûna Amerîka da Joseph Nye sala 1990î pirtûka xwe (Bound to lead) belav kir, tê da rêberiya Amerîka di cîhanê da bi hinek bingehan bi cih kiriye, ew sê acetên hêzdariya Amerîka tîne zimên: xortbûna aborî, xortbûna leşkerî û nermiya bi karanîna wê hêzê, di aliyên çandeyî û hikariya xwe di nav saziyên navnetewî da. Amerîka li gor J. Nye ber bi jor ve hildikişe, lê pêwîste, ku Amerîka gelek astengên nû yên li ber wê ne ji pêş xwe bavêje. Di vê pêşkeftina mezin da wek encamên cîhanîkirina aborî, çandeyî û ramyarî, pir rêgirt û astengên nû pêda bûne û pêda dibin. Paş demekê û hinek guhartinên, ku çêbûne, Joseph Nye pirtûka xwe ya dî “Paradoksa hêza amerîka– Bo çi superhêza tenha di cîhanê da bi tenê xwe nikane?”  Ew dibîne, ku polîtîka cîhanî wilo tev li hev bûye, bi nav hev ketiye, wek lîskeka Çitrengê ji sê sewiyan e. Ji aliyekî ve berhevhatin heye, ji aliyekî ve bi ser xistina hêza leşkerî heye û ji aliyê dî ve pevçûna ji bo hêzdariya aborî heye. Amerîka di cenga leşkerî da nema ji kesekî ditirse, lê belê li hember wê wek hêzek aborî Ewrûpa bi yekbûna xwe ya fireh û mezin pêda bûye, di ber wê yekê re jî hêzên mediya ya serbixwe, saziyên mirovane, sermiyandarên cîhanî yên bi hêz, ku dixwazin ciyê xwe di rêberiya cîhanê da bigirin. Li ba Joseph Nye wê şaşiyek mezin be, eger Amerîka aliyekî vê lîskê ji bîr bike an xwe bi sewiyekê ve gêro bike û yên din bihêle.

Pêşzanê rêberiya amerîkî di polîtîka cîhanî da Zbigniew Brezinski ye, ku bi lêkolînên xwe yên nazik û geostratêcî “Hêza cîhanî ya tenha– Stratêciya Amerîka bo serkêşiyê”, sala 1997ê li Amerîka ji Joseph Nye bêtir deng daye, ji ber ku ew li ser hevkariya navnetewî di polîtîka cîhanî da wek Nye ranewestiye. Lê belê lêdana têrorî ya 2001ê li New York û Washington diyar kir, ku gotinên Joseph Nye di cî da ne. Serakê amerîkî jî Gorge W. Bush xwast wek Nye gotiye hevpeymanek navnetewî ya mezin û fireh pêda bike, wek çawa bavê wî berê kiriye, lê mixabin! ramyariya amerîkî di van mehên paşîn da bi aliyekî dî ve çû. Eve jî paradoksekê derdixîne pêş, ji ber ku di dema pêdiviya hevkariyek cîhanî li hember têrorê Amerîka bi lez û bez li ser pêyên xwe tenê dibeze û li hevalêd xwe çavnake..

Robert Kagan dibîne, ku Ewrûpa wek berhevkirina kuvarkan piştî baranê bi zûkî welatên Ewrûpa Rojhilat dixîne zembîla xwe û dixwaze bi wê yekê li hember Amerîka bibe hêzek cîhanî di vê yekê  bi ser nakeve, ji ber ku ew ji aliyê leşkerî ve ne bi hêz e. Ev rewşa Ewrûpa ya piştî cenga li Iraqê 2003 lîska Çitrengê, ku Nye wek nimûne aniye, tîne bîra me. Amerîka xwe bi hêza xwe ya leşkerî piştrast dike û me dît çawa Fransa û Almaniya ne kanîn tiştek bikirana bo rawestandina cengê di Iraqê da.

Bill Emmott, ku polîtîka cîhanî û aboriya cîhanî bi xweşî bi hevdu ve girêdide, bi firehî li ser nebaşiyên Kapîtalîzmê dipeyive û tîne zimên, ku ew ezeziyê, bêdilovaniyê û newekheviyê pêda dike, lê li gor dîtina wî kapîtalîzm pêşkeftina şaristanî, başkirina jînê û jîndariya polîtîkê bi xwe re tîne. Ew serkêşiya Amerîka ji cîhanê re ji sedala 20ê û vir da tiştekî hişmend û baş dibîne, çiku Amerîka ne ba ne Faşîzm, ne Nazîzm, ne Japonîzm û ne jî Komonîzm dihatin roxandin. Ew pêşnekeftina demokratiyê di welatên wek Çîn, Hind û yên Ereb û afrîkî da bi serneketina kapîtalîzmê ve girêdide û ji ber ku bê pêşkeftin di warên teknolocî, avedanî, bazarganî û çêkirinî da demokratî jî bi ser nakeve. Raste wê Çîn û Japon li welatên Asiya sirek mezin di polîtîkê û di aboriyê da bilîzin, lê dîsa jî Amerîka bi zûkî û asanî serkêşiya cîhanî ji dest nade.

Van nêrînên roşenbîran, ku her yek ji wan bi zanayî û karên lêkolînî yên mezin hikariyên xwe li dîtina Mala Sipî û deodora wê kirine û dikin û ji ber ku van nêrîn di gelek waran da li hember hev û din derdikevin, lew re di ramyariya amerîkî da, di liva Mala Sipî da jî pir caran tevlihevî pêda dibe.. Lê Mala Sipî hinde caran jî tew guh nade roşenbîr û lêkolînvanan, ew polîtîka xwe li gor raporên CIA dike, çi rast û çi çewt wan agahiyên ji CIA ve tên Mala Sipî dibin egera livbaziyên wê di cîhanê da, wek mijara çekên tevkujiyê û cenga di Iraqê da îsal.  Mala Sipî ji kesekî bawer ne kir, tenê ji berpirsên ajan û çavikên xwe bawer kir û me dît li dawiyê çi bû. Niha ne dîtina çekên tevkujiyê di Iraqê da bûye astengek mezin li pêş fermandarên amerîkî, nizanin çi bikin, ku wê tengiyê teva bikin.

——————————————————-

(*) Bingeha vê gotarê:

– lêkolîna Prof. Dr. Wilfried Bredow e, ew lêkolîn [Furcht und Führungsanspruch] di (FAZ 05.04.2003) da hatiye belavkirin.

– Bill Emmott, Visiyona 20/21, sazkirina cîhanê di sedsala 21ê da..

– Werner Link li ser pirtûka Robert Kagan ( Deselatî bê deselat– Amerîka dij bi Ewrûpa di sazkirina cîhanî ya nû da), FAZ 28.03.2003

Rojhilata Navîn di nav bahozê da

Cankurd

15.10.2004

Ji roja 11.09.2001 da, ku sazia Alqaîde ya Usama Bin Ladên bi 4 balafirên sîvîl hêriş ser New York û Washingtonê kiriye, herdu burcên bilind ên Navenda Bazirganiya Cîhanî anîne xwarê, aliyekî Pêntagon herifandiye û bêtir ji 3000 mirov kuştine, Amerîka ketiye “Cenga dij bi Têrorê”, ku qada wê hemî cîhan e. Paşku Amerîka hêriş bir ser Afganisatnê û rêcîma Talîban ji ortê rakir, pînika serekîna têrorîstan tar û mar kir, dest avêt Iraqê û bi cengek nedîd rêcîma Baasê xwînî jî di sê hefteyan da ji ortê rakir. Lê ev ne dawiya cengê ye û Amerîka, ku xwe wek Superhêz di cîhanê da dinase, ji ya xwe namîne.

Ji aliyê dî ve,  hemî neyarên Amerîka, ji dewlet û sazî û komikên têrorîst, xwe dane hev û hêzên xwe dicivînin ser hev, da li hember ramyariya amerîkî rawestin. Komikên têrorîst wek mêsoran, tevî ku hatine jarkirin û ji ser hev hatine belavkirin, gava ku mirov malika wan hildiweşîne ewan har dibin û bi zûkî û bê westan hêriş dikin û ziyanê digihînin mirov, wilo li her derekê bi bombeyan, bi serjêkirina mirovan û tirsandina cîhanê, dixwazin Amerîka û hevalbendên wê ji her aliyekî ve birîndar bikin.

Weku li Afganistanê Amerîka di cenga leşkerî da bi zûkî bi ser ket, lê belê hêminî ta niha çênebûye, wilo li Iraqê jî cenga leşkerî bi zûkî wek “qediyayî” hat diyarkirin, lê belê hêminî û aramî pêda nebûye û hişdarên amerîkî û Ingilîzî ji hev dipirsin, ka rêya cîbecîkirina hêminiyê di Iraqê da çiye.

Rewşa Iraqê li gel rewşa Filistînê, û bi ser da jî mayîna leşkerê sûrî di Libnanê da û cenga dij bi têrorê li Saudî Arabistanê, û çaresernekirina kêşeya kurdî, bi taybetî jî mijara Kerûkê, herêma Rojhilata Navîn xistine nav çarkoşeyek agirî û bahozek tund ji astengiyan.

Raste ku Amerîka li gel acetên cengê bo Rojhilata Navîn projeyekî xwe bo demokratîkirina herêmê amade kiriye û bizava xwe dike, ku wê projeyê bi cih bîne û berî her derekê di Iraqê da, lê belê gava ew van problemên serekîn ên herêmê çareser neke, ew temenê cenga li hember têrorê dirêjtir dike û projeya xwe ya demokratîkirinê jî li arê dide.

Li Ewrûpa û Japonê rewş bi terzekî dî bû û demek dî bû.. Hema li Rojhilata Navîn van astengên di rêya hêminî û aramiyê da pir tevliheviyê pêda dikin.

Em binêrin li Libnanê: Gava leşkerê sûrî ji wir derkeve, wê deselatdariya sûrî bizavêd xwe bike dîsa di wir da tevlihevî pêda bibe, ji ber ku ew dikare bi hêzêd Libnanê yên ramyarî û yên leşkerî baş bilîze, li hember wê yekê Israîl ranaweste û ew jî ji aliyê xwe va wê dest bavêje nav Libnanê û ne dûr e ku cengek olî ya duwê li wir bi hev keve.

Li Iraqê (û li Kerkûkê): Gava ku amerîka çarexên dara di Iraqê da çandiye çêneke û bi dest xwe ve nîne, û bi taybetî Iran û Sûriyê, wê têror li wir her hebe û eve jî bo gelên Iraqê û bo projeya demokratîkirina Iraqê serêşiyek mezin e. Ji aliyekî va Türkiye bi gelek şêweyan bizavêd xwe dike, ku dest û dûvikên xwe di wir da bi kar bîne, bilivîne, da ji xwe re parekê ji qezenca diravî û aborî bistîne û jîna gelê Kurd wêran bike, wan ji Kerkûkê bi dûrxîne. Lê gava hêzên kurdî li hember vê yekê derkevin, û ewan li hemberê derketine, wê roj bi roj ev qazik germtir bibe û ava ku têda bikele. Ev mijar neyê ser maseya gengeşiyê, wê birînek mezin li projeyên amerîkî di herêmê da veke.

Di çavpêketinê da roja 05.10.2004 bi şaxnasekî amerîkî yê polîtîka Rojhilata Navîn re, ku bi terzekî fermî 11 kes ji “Syrian Democratic Coalition – SDC”  bi wî re rûniştin, me dît, ku bîr û baweriyên me herdu aliyan di van herdu mijaran da nêzîk hev in.

Niha eger li Amerîka Demokrat bên ser textê deselatdariyê wê hinek guhartin di teviya pêvaçûya stratîcî ya amerîkî da çêbibe, lê di Rojhilata Navîn da van astengên di rêya aştiya nav gelan da bimînin. Amerîka binzor dibe, ku wan çareser bike û wek diyar dibe di nofirkên serekîn ên stratîciya amerîkî da ji hev cihêbûnek mezin di navbera Rêpublîkanan û Demokratan da tune ye. Amerîka nema dikare xwe ji nav civila Rojhilata Navîn bi şûn ve bikişîne, û di rastiyê da mayîna wê di nav bahoza herêmê da parek ji stratîciya amerîkî bi xwe ye. Ji ber petrola herêmê, ciyê wê yê stratîcî û rêyêd wê yên avî û ji ber ku ew bazarek fireh e, Amerîka ku xwe wek Superhêza mestir di cîhanê da dibîne nahêle kes pariyê ber devê wê ji dest wê birevîne û herêmê bi dest xwe ve bîne. Xewnên Tirkan jî li ser herêmê pirrin, lê kes bi devê wan şorbê venaxuwe.

“Qedera Kurdan di hilbijartina wan da ye..”

Cankurd

16.07.2004

Di bin vî sernavî da, mamhosteyê payebilind ê misrî Fehmî Howeydî (1) gotarek seyr û balkêş di rojnameya [Asharq Alarabî, hej. 07.07.2004] da belav kiriye.

Di gotara xwe da ev rojnamevanê, ku ji zû ve pênûsê xwe xistiye ber destê kêşeya kurdî ya dadmend û li hember hovîtiya dewletên dagirkerên Kurdistanê rawestiye, di sala 1989ê da li bajêrê Kölnê di kongireya “Kêşeya kurdî bi nêrînek îslamî” da, piştvaniya netewa Kurd kir û mafê wê di çarenivîsa xwe da, wek mafekî dadmend û îslamî da xuyakirinê. Wî pir caran li ser vê kêşeyê tiştin baş nivîsîne û netewa Kurd wek “Gelê hilbijartî yê Xwedê” bi navkiriye, lora ku ev netew di nav hemî netewan da ji aliyê zorlêkirinê va navdar e.

Seyda Fehmî Howeydî di vê gotarê da jî dibîne, ku “ne mezlûmiyeta Kurdan û ne jî mafê wan di azadî û di jînek bi rûmet da ciyê gengeşiyê ye” û ew parçekirina Kurdistanê wek “gunahbariyek dûrokî” dibîne. Ew jî dizane, ku netewa Kurd gelek qurban dane û pir êş di bin zorbaziyê da kişandiye.

Lê belê, sed car mixabin! Ew dibêje, ku dengê serxwebûnê û cudakeriyê niha ji serekên Kurdan li jêriya Kurdistanê tê bihîstin. Ev jî li gor dîtina wî, wê rewşa Kurdan hîn dijwartir û wêrantir bike, ne baştir û çêtirtur bike. Ew mafê netewa Kurd di serxwebûnê da, wek pir roşenbîrên din ên Ereb bincil nake, lê mixabin ew dibîne, ku wê cengek nêvnetewî li ser Kurdistanê çêbibe, wê gelêd herêmê bi ber zikêd hev kevin, wê nexşeya herêmê bite guhartin û wê dewleta Turk hêriş ser başûrê Kurdistanê bike û hemi serkeftinên Kurdan bipelixîne.

Seyda Fehmî Howeydî vêketina şerê PKK carek dî wek “Fîtne” bi nav dike û ji serekên Kurdan li başûrê Kurdistanê dixwaze, ku ewan dev ji gef û gurran berdin û xewna “Serxwebûn û cudakeriyê” ji hişê xwe bavêjin.

Bi ser van giliyan ve, ew serekên Kurdan tawanbar dike, ku wan gelek çekên leşkerê Iraqê revandine, zagona bingehîn a dewleta Iraqê li gor daxwaza dilê xwe avakirine, ku çi demê bixwazin dikarin hilweşînin, û ewan tenê lişt û bercewendiya gelê xwe berçav dikin û diparizin. Li gor gotina wî zimanê Erebî li Kurdistanê ciyê xwe yê giring li hember zimanê Kurdî winda dike..û ew rewşa nefsî û ramyarî ya serdariya kurdî wek dûrketina ji hişmendiyê dizane.

Seyda Fehmî Howeydî derbasbûna Cihowan nav başûrê Kurdistanê, li gor agahiyên bi cihkirî û têkiliyên Kurdan bi CIA û Israîlê re, wek bedkarî û şêtbûnê dibîne.

Min gotarek rexneyî li ser van giliyan bi Erebî nivisand, ew di gelek malperan da hat weşandin. Min ji wî re û ji xwendevanên ereb re da xuyakirinê, ku ewên di serî da, hîn di sala 1919ê da li kongireya Aştiyê li Parisê piştvaniya projeya dewletk îsraîlî kiriye ne Kurd bûn, ewan mîrên Ereban bûn û min parçek ji nameya mîr Feysel ê, ku kurê şahê Hicazê Al-Şerîf Husên bû, ji wî re û ji xwendevanê ereb re wergerand bo Erebî. Di wê nameyê da mîr Feysel piştvaniya xwe û ya roşenbîrên ereb ji pilanên Dr. Hayem Waismann re, ku serkêşê nûneriya Cihowan bû, tine zimên û ew xweşhatinê bi vegera Cihowan nav Filistînê diyar dike. Mîr Feysel, ku wek neyarekî Israîlê di dûrokê da hatiye xuyakirin, hîç qewxî û pevçûnê di navbera herdu projeyên erebî û îsraîlî da nabîne. Ev belge –li gor texmîna min– ta niha di nav Ereban da ne hatiye belavkirin.

Tiştê dî yê giring di vî warî da ewe, ku ne tenê Kurd di Iraqê da li gel CIA û Israîlê kar dikin, belku piraniya hêzên niha deselatdarin di Iraqê da, bo çi ev ji tevan re adet e û tenê ji Kurdan re robet e?. Ez nizanim.

Min ji seyda Fehmî Howeydî re diyar kir, ku yek ji histobariyên serekên Kurdan paristina lişt û bercewendiya netewa Kurd e. Hêja Talbanî û hêja Barzanî eger van bercewendiyan ne parizin, wê kî yê ji me Kurdan re biparize.

Ne tenê Kurdan çekên leşkerê Iraqê yê zorbaz talan kirine, belku teviya Iraqiyan wilo kirine û van çekên niha di nav destên têrorîstan da bi piranî yên leşkerê Iraqê ne û kesên wek Muqteda AlSadir bo çi nayin pirs kirin, ka wan çekên xwe ji ku anîne.

Min di gotara xwe da ji seyda F. Howeydî pirs kir: Eger rast Turk hêriş ser Kurdan bikin, ma ciyê roşenbîrê ereb wê li kî derê be? Li gel netewek bindest an dewletek zorbaz?

Li dawiyê gotara xwe ew bingehek olî ji (Usûlan) tîne, ku gava du ziyan hebin, divê mirov ziyana biçûk bibe û ya dî berde. Mebesta wî ewe, ku Kurd bo serxwebûna xwe ne xebitin ji ber ku ewê ziyanek mezin bo wan di herêmê da bîne. Bêguman ev şaşiyek mezin e, îro rewşa cîhanê hatiye guhartin, ne Turkiye, ne Iran û ne jî Sûriye, nikanin ji niha pê ve li hember viyan û daxwaza netewa Kurd wek berê bi hovîtiyek mezin derkevin holê û lew re xebat bo serxwebûna Kurdan ziyanek biçûktir bi xwe re tîne, parçebûn û bêhêzbûn ziyana mestir ji Kurdan re tînin û wan bêhêz dikin.

(1) Howeydî êlek Kurdan e, ku di sedala 19ê da li bakurê Kurdistanê hebû [Binêr pirtûka Alexander Jaba – Berhevoka çêrokên Kurmancî-Tîpguhastin:Cankurd, sal 2000, Stockholm, Swêd.]